डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना (BAKSY) — अनुसूचित जाती/नवबौद्ध शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण मार्गदर्शन

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना (BAKSY) — अनुसूचित जाती/नवबौद्ध शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण मार्गदर्शन

योजनेचा परिचय

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना (BAKSY) ही महाराष्ट्र शासनाने अनुसूचित जाती आणि नवबौद्ध समाजातील शेतकऱ्यांच्या आर्थिक विकासासाठी राबवलेली एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना शेती आणि संबंधित उपक्रमांसाठी आर्थिक मदत दिली जाते.

 योजनेचे उद्दिष्ट

या योजनेची मुख्य उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:

- अनुसूचित जाती/नवबौद्ध शेतकऱ्यांना आर्थिक स्वावलंबी बनवणे

- शेती उत्पादकता वाढवणे

- शेतीसोबतच संबंधित व्यवसायांना प्रोत्साहन देणे

- पारंपारिक शेतीसोबतच आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवणे

- ग्रामीण भागातील रोजगार निर्मिती करणे

- शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट करणे

 योजनेचे घटक आणि अनुदान तपशील

 1. शेती आणि बागायत विकास

- ड्रिप सिंचन प्रणाली: 80% ते 90% अनुदान (अधिकतम ₹1.50 लाख)

- फवारा सिंचन: 80% ते 90% अनुदान

- शेड नेट हाऊस: 50% अनुदान

- पॉली हाऊस: 50% अनुदान

- फळबाग लागवड: प्रति हेक्टर ₹40,000 ते ₹60,000

 2. पशुसंवर्धन

- गाय/म्हैस खरेदी: प्रति प्राणी ₹40,000 ते ₹60,000

- शेळी पालन युनिट: 10 शेळ्यांसाठी ₹1.50 लाख

- कुक्कुटपालन: 500 कोंबड्यांसाठी ₹2.00 लाख

- डेअरी व्यवसाय: योजनेनुसार अनुदान

 3. कृषी यंत्रसामग्री

- ट्रॅक्टर: 50% अनुदान (अधिकतम ₹3.00 लाख)

- पावर टिलर: 50% अनुदान

- स्प्रेअर, वीडर: 50% ते 80% अनुदान

- र्वेस्टर: योजनेनुसार अनुदान

 4. मत्स्यपालन

- तलाव बांधकाम: प्रति हेक्टर ₹2.00 लाख

- तलाव नूतनीकरण: प्रति हेक्टर ₹1.00 लाख

- मासे बियाणे: अनुदानित दरात

 5. मधुमक्षिका पालन

- 10 पेट्यांसाठी: ₹50,000 अनुदान

- प्रशिक्षण: मोफत

पात्रता निकष

 मूलभूत पात्रता

1. लाभार्थी महाराष्ट्राचा रहिवासी असावा

2. अनुसूचित जाती किंवा नवबौद्ध प्रवर्गातील असावा

3. जात प्रमाणपत्र असणे आवश्यक

4. वयोमर्यादा: 18 ते 60 वर्षे

5. शेतकरी किंवा शेती संबंधित व्यवसायाचा पुरावा

 जमीन संबंधित पात्रता

- स्वतःच्या नावे शेतजमीन असणे आवश्यक

- किंवा सातबारा/7/12 उताऱ्यात नाव असणे

- भाडेतत्वावर घेतलेल्या जमिनीसाठी करारनामा आवश्यक

- किमान 1 एकर जमीन (घटकानुसार बदलू शकते)

 आर्थिक पात्रता

- कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹1.50 लाख ते ₹3.00 लाखाच्या आत

- गरिबीरेषेखालील (BPL) कुटुंबांना प्राधान्य

- आयकर भरणाऱ्या व्यक्तींना अपात्र

 आवश्यक कागदपत्रे

वैयक्तिक कागदपत्रे

1. ओळखपत्र:

   - आधार कार्ड (अनिवार्य)

   - मतदार ओळखपत्र

   - पॅन कार्ड (असल्यास)

   - रेशन कार्ड

2. जात प्रमाणपत्र:

   - सक्षम अधिकाऱ्यांकडून मिळालेले जात प्रमाणपत्र

   - मूळ आणि झेरॉक्स प्रत

3. रहिवासी प्रमाणपत्र:

   - अधिवास प्रमाणपत्र

   - शाळा सोडल्याचा दाखला / वीज बिल / मतदार यादी

 शेती संबंधित कागदपत्रे

1. जमीन कागदपत्रे:

   - 7/12 उतारा (3 महिन्यांपेक्षा जुना नसावा)

   - 8-अ उतारा

   - शेतजमीन नकाशा

   - फेरफार दाखला (Property Card)

2. शेतकी पुरावा:

   - शेतकी कर्ज पुस्तिका

   - पीक विमा पावती

   - खत/बियाणे खरेदी बिले

 आर्थिक कागदपत्रे

1. बँक खाते तपशील:

   - पासबुकची झेरॉक्स प्रत (पहिले पान)

   - कॅन्सल चेक

   - आधार-बँक लिंकिंग पुरावा

   - IFSC कोड

2. उत्पन्न प्रमाणपत्र:

   - तहसीलदार कार्यालयाकडून मिळालेले

   - 6 महिन्यांपेक्षा जुने नसावे

योजना विशिष्ट कागदपत्रे

1. यंत्रसामग्रीसाठी:

   - किमान 3 कोटेशन

   - विक्रेत्याचे परवाना

   - GST बिल

2. पशुसंवर्धनासाठी:

   - पशुवैद्यकीय प्रमाणपत्र

   - गोठा/शेडचा फोटो

   - खरेदी बिल

3. सिंचन प्रणालीसाठी:

   - विहीर/बोअरवेल परवाना

   - पाणी उपलब्धता प्रमाणपत्र

   - तांत्रिक अंदाजपत्रक

 अतिरिक्त कागदपत्रे

- 2 पासपोर्ट आकाराचे फोटो

- शपथपत्र (स्टॅम्प पेपरवर)

- मोबाईल नंबर (आधारशी जोडलेला)

- ईमेल आयडी (असल्यास)

 अर्ज प्रक्रिया — पायरी-दर-पायरी

 पूर्वतयारी

1. जवळच्या कृषी कार्यालयात जाऊन योजनेबद्दल माहिती घ्या

2. सर्व आवश्यक कागदपत्रे एकत्रित करा

3. कागदपत्रांच्या स्वप्रमाणित प्रती तयार करा

 ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया

स्टेप 1: नोंदणी

- महाराष्ट्र शासनाच्या अधिकृत पोर्टलवर जा

- 'नवीन नोंदणी' वर क्लिक करा

- मोबाईल नंबर आणि आधार क्रमांक टाका

- OTP द्वारे सत्यापन करा

- यूजरनेम आणि पासवर्ड तयार करा

स्टेप 2: माहिती भरणे

- लॉगिन करा

- 'BAKSY योजना' निवडा

- वैयक्तिक माहिती भरा

- जमीन तपशील टाका

- बँक खाते माहिती भरा

- योजनेचा घटक निवडा

स्टेप 3: दस्तऐवज अपलोड

- सर्व आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करा (PDF स्वरूपात, प्रत्येकी 500KB पेक्षा कमी)

- एका-एका करून दस्तऐवज अपलोड करा

- फोटो अपलोड करा (JPEG फॉरमॅट)

स्टेप 4: सबमिशन

- सर्व माहिती पुन्हा तपासा

- 'Preview' पाहून खात्री करा

- डिक्लेरेशनवर टिक करा

- 'Submit' बटण दाबा

- Application ID नोंद करा

- Acknowledgment Receipt प्रिंट काढा

ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया

1. अर्ज मिळवणे:

   - तालुका कृषी कार्यालय

   - जिल्हा समाज कल्याण कार्यालय

   - ग्रामपंचायत कार्यालय

2. अर्ज भरणे:

   - मराठी/इंग्रजीत स्पष्ट अक्षरात लिहा

   - सर्व माहिती अचूक भरा

   - चुका करू नका, ओव्हररायटिंग टाळा

3. दस्तऐवज जोडणे:

   - सर्व कागदपत्रांच्या स्वप्रमाणित प्रती

   - मूळ कागदपत्रे सत्यापनासाठी बरोबर घेऊन जा

4. अर्ज सादर करणे:

   - तालुका कृषी अधिकारी कार्यालयात

   - किंवा जिल्हा समाज कल्याण कार्यालयात

   - पावती आवर्जून घ्या

 अर्जानंतरची प्रक्रिया

1. प्राथमिक तपासणी (7 दिवसांत):

   - कागदपत्रे पडताळणी

   - पात्रता निश्चिती

2. फील्ड तपासणी (15 दिवसांत):

   - अधिकारी स्थळ भेट

   - जमीन आणि सुविधा तपासणी

   - फोटो दस्तऐवजीकरण

3. समितीकडून मंजुरी (30 दिवसांत):

   - जिल्हा स्तरीय समितीने पुनर्विलोकन

   - मंजुरी/नामंजुरी निर्णय

4. निधी वितरण:

   - मंजुरीनंतर 15-30 दिवसांत

   - थेट बँक खात्यात रक्कम जमा

अर्ज स्थिती तपासणे

 ऑनलाइन ट्रॅकिंग

1. पोर्टलवर लॉगिन करा

2. 'Application Status' वर क्लिक करा

3. Application ID टाका

4. स्थिती आणि टिप्पण्या पाहा

 SMS द्वारे

- नोंदणीकृत मोबाईल नंबरवर SMS येतात

- प्रत्येक टप्प्यावर अपडेट मिळते

 हेल्पलाइनवर संपर्क

- टोल फ्री क्रमांक: 1800-XXX-XXXX (स्थानिक कृषी कार्यालयात विचारा)

- कार्यालय वेळ: सकाळी 10 ते संध्याकाळी 5

सामान्य समस्या आणि निराकरण

 1. अर्ज नाकारला गेला

कारणे:

- अपूर्ण कागदपत्रे

- पात्रता पूर्ण न होणे

- चुकीची माहिती

- जमीन तपशीलात विसंगती

निराकरण:

- नामंजुरीचे कारण विचारा

- आवश्यक कागदपत्रे/दुरुस्ती करा

- पुन्हा अर्ज करा

- तक्रार नोंदवा (आवश्यक असल्यास)

 2. OTP न आल्याने नोंदणी होत नाही

निराकरण:

- मोबाईल नंबर आधारशी जोडलेला आहे का तपासा

- नेटवर्क व्यवस्थित आहे का पाहा

- 'Resend OTP' वापरा

- दुसऱ्या नंबरने प्रयत्न करा

- हेल्पलाइनवर संपर्क करा

 3. दस्तऐवज अपलोड होत नाही

निराकरण:

- फाइल साइज 500KB पेक्षा कमी करा

- PDF/JPEG फॉरमॅट वापरा

- स्पष्ट स्कॅन करा

- स्थिर इंटरनेट कनेक्शन वापरा

 4. फील्ड तपासणीत अडचण

कारणे:

- जमीन स्थितीत विसंगती

- पत्ता न सापडणे

- आवश्यक सुविधा नसणे

निराकरण:

- अधिकाऱ्यांना योग्य दिशानिर्देश द्या

- सर्व आवश्यक कागदपत्रे तयार ठेवा

- व्यवस्थित सुविधा दाखवा

5. निधी विलंबाने आला

निराकरण:

- बँक खाते तपशील तपासा

- IFSC कोड अचूक आहे का पाहा

- कार्यालयात Status विचारा

- शिकायत नोंदवा

 6. जात प्रमाणपत्र नाही

निराकरण:

- तहसील/महसूल कार्यालयात अर्ज करा

- आवश्यक दस्तऐवजांसह अर्ज करा

- 15-30 दिवसांत मिळते

 7. 7/12 उतारा जुना आहे

निराकरण:

- महसूल कार्यालयात नवीन उतारा मिळवा

- ऑनलाइन पोर्टल वापरा

- तात्काळ मिळवणे शक्य

महत्त्वाच्या सूचना

 अर्ज करताना ध्यानात ठेवा

- सर्व माहिती अचूक भरा

- कागदपत्रे स्पष्ट आणि वाचनीय असावीत

- मुदत संपण्यापूर्वी अर्ज करा

- Application ID जतन करा

- पावती नक्की घ्या

 फसवणुकीपासून सावध रहा

- कोणत्याही एजंटला पैसे देऊ नका

- अधिकृत पोर्टलच वापरा

- कार्यालयीन पावती घ्या

- संशयास्पद कॉल/मेसेज टाळा

 शासकीय कार्यालयातील वागणूक

- सभ्य आणि संयमी वागा

- आवश्यक असल्यास लेखी विनंती द्या

- वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे तक्रार नोंदवा

- RTI वापरा (गरजेनुसार)

 महत्त्वाचे संपर्क

 राज्य स्तर

- समाज कल्याण विभाग: (कार्यालयात विचारा)

- कृषी विभाग: (स्थानिक नंबर)

 जिल्हा स्तर

- जिल्हा समाज कल्याण अधिकारी

- जिल्हा कृषी अधिकारी

- जिल्हा पशुसंवर्धन अधिकारी

 तालुका स्तर

- तालुका कृषी अधिकारी

- तालुका विकास अधिकारी

- तालुका समाज कल्याण अधिकारी

 नवीन सुधारणा आणि अपडेट्स (2024-25)

- वाढीव अनुदान: काही घटकांसाठी अनुदान वाढवले गेले

- ऑनलाइन प्रक्रिया: पूर्णपणे डिजिटल झाली

- द्रुत प्रक्रिया: 45 दिवसांत मंजुरी लक्ष्य

- मोबाईल अॅप: लवकरच उपलब्ध होणार

- DBT: थेट खात्यात रक्कम जमा

 यशस्वी उदाहरणे

अनेक शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घेऊन यशस्वी व्यवसाय उभे केले आहेत. ड्रिप सिंचनामुळे पाणी बचत झाली, पशुसंवर्धनाने अतिरिक्त उत्पन्न मिळाले आणि यंत्रसामग्रीमुळे मेहनत कमी झाली.

 तक्रार निवारण यंत्रणा

 तक्रार कशी नोंदवाल

1. ऑनलाइन:

   - पोर्टलवर 'Grievance' विभाग

   - तक्रार क्रमांक नोंदवा

2. लेखी:

   - संबंधित अधिकाऱ्यांना अर्ज

   - पोस्ट/हाताने देणे

3. हेल्पलाइन:

   - टोल फ्री क्रमांकावर कॉल

 तक्रार निवारण कालमर्यादा

- प्राथमिक स्तर: 7 दिवस

- मध्यम स्तर: 15 दिवस

- उच्च स्तर: 30 दिवस

 वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

प्र. 1: योजनेचा लाभ किती वेळा घेता येतो?

उ: प्रत्येक घटकासाठी आयुष्यभर एकदाच.

प्र. 2: संयुक्त जमिनीवर अर्ज करता येतो का?

उ: होय, पण मुख्य मालकाच्या नावे अर्ज करावा.

प्र. 3: अर्ज नाकारल्यानंतर पुन्हा करता येतो का?

उ: होय, कमतरता दूर करून पुन्हा अर्ज करता येतो.

प्र. 4: निधी किती दिवसांत मिळतो?

उ: मंजुरीनंतर 15-30 दिवसांत.

प्र. 5: या योजनेसोबत इतर योजनांचा लाभ घेता येतो का?

उ: त्याच घटकासाठी नाही, पण वेगळ्या घटकासाठी होय.

निष्कर्ष

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना ही अनुसूचित जाती/नवबौद्ध शेतकऱ्यांसाठी एक सुवर्ण संधी आहे. योग्य माहिती, पूर्ण कागदपत्रे आणि योग्य प्रक्रिया पाळून या योजनेचा लाभ घेऊन आर्थिक स्वावलंबन साधता येते. धीर, चिकाटी आणि योग्य मार्गदर्शनाने निश्चितच यश मिळते.

शेतकरी भाऊ-बहिणींनो, या योजनेचा पुरेपूर लाभ घ्या आणि आपले आणि आपल्या कुटुंबाचे भविष्य उज्ज्वल करा!**

---

अस्वीकरण: ही माहिती केवळ मार्गदर्शनासाठी आहे. अधिकृत माहितीसाठी संबंधित शासकीय कार्यालयाशी संपर्क साधा. योजनेच्या अटी-शर्ती वेळोवेळी बदलू शकतात.

शेवटचे अपडेट: नोव्हेंबर 2024

अधिक माहितीसाठी: आपल्या जवळच्या कृषी/समाज कल्याण कार्यालयाशी संपर्क साधा.